1. BÖLÜM : Temel Bilgiler
- 1 ÖNSÖZ
- 2 UZUNLUK ÖLÇÜ BİRİMLERİ
- 3 ÇİZİM MASALARI-GÖNYELER-CETVELLER
- 4 AÇI ÖLÇER-ŞABLONLAR
- 5 PERGEL TAKIMLARI
- 6 ÇİZİM KALEMLERİ
- 7 ÇİZGİ TİPLERİ ve KALINLIKLARI
- 8 TEKNİK RESİM ÇİZİM KAĞITLARI
- 9 ANTET (Yazı Alanı)
- 10 TEKNİK RESİMDE YAZILAR
- 11 TEKNİK RESİM İLE İLGİLİ STANDARTLAR
AÇI ÖLÇER-ŞABLONLAR
1.AÇI ÖLÇER (İLETKİ)
Bir açıyı ölçmeye veya çizim açı işaretlemeye yarayan araçtır. İletki de denilmektedir. Yarım daire, veya tam daire biçiminde yapılabilir. Üzerinde açıları gösteren sayılar vardır. Yarım daire 180 eşit parçaya bölünür ve her bölüntü 1 derecedir.
Ölçülecek açının köşesi açı ölçer aletinin merkez noktasına ve açının bir kenarı 0 (sıfır)’ a hizalanır. Diğer kenarın gösterdiği sayı açının değerini belirtir. Şekil 1’ de açı ölçer aletleri görülmektedir.
Şekil 1:Açı ölçer (iletki) takımları
Açıların ölçülmesinde iki birim kullanılır. Bunlar «derece» ve «radyan» dır.
Derece: Bir dairenin çevresindeki açı 360° (derece) kabul edilmiştir. Bunun dörtte biri dik açı 90° dir. Derecenin 60 da birine dakika denir ve (‘) işaretiyle gösterilir. Derecenin de 60 da birine saniye denir ve (“) işaretiyle belirtilir. İletkiler açıları derece cinsinden belirtir.
Radyan: Uzunluğu yarıçapın uzunluğuna eşit bir çember yayının, çemberin merkeziyle yaptığı açının değerine bir «radyan» denir.
1 radyan = 57° 17′ 45″ (57 derece, 17 dakika, 45 saniye)
1 radyan = 57,32° (derece)
1 derece = 0,0175 radyan
Bazı iletkilerde hem derece, hem de radyan ölçüleri bulunur. Böylece bir açı iki birimle de ölçülebilir.
Grad:Bir dairenin çevresi 400 eşit parçaya bölündüğünde, her bölüntünün merkezle yaptığı açıya 1 grad denir.
1 grad = 0.9° (derece)’ dir.
Not: İletkilerin 13. yüzyılda kullanılmaya başladığı bilinmektedir. O dönemlerde Avrupalı alet yapımcıları, astronomi gözlemlerinde kullanılmak üzere geliştirdikleri torquetum denilen aygıtta yarım daire biçimli iletki kullanıyorlardı. 1801’de ABD’li deniz albayı Joseph Huddart, gemilerin konumunu seyir haritaları üzerinde belirlemeye yarayan daha karmaşık bir iletki türü geliştirdi. Üç kollu iletki ya da konum göstergesi denen bu aygıt, dairesel bir ölçek ile buna bağlı üç koldan oluşur. Bu kollardan ortadaki sabittir, öteki ikisi ise ortadaki kolun yardımıyla istenen açıyı yapacak biçimde döndürülebilir. Denizcilerin kullandığı ve rota iletkisi olarak adlandırılır. 2.DAİRE ŞABLONU
Küçük dairelerin çizimi için hazırlanmış ve üzerinde çapları 1-36 mm arasındaki dairelerin bulunduğu plakalardır. Şablonun bir kenarında normal cetvel bulunur. Şablonla daire çizmek için kağıt üzerinde eksenlerin çizilmiş olması gerekir. Şablon üzerindeki daire bu eksenlere göre ayarlanır ve daire çizilir. Şekil 2’ de daire şablonu görülmektedir.
Şekil 2:Daire şablonu
3.ELİPS ŞABLONU
Bir silindir 30 derece eğildiği zaman daire olan tabanları elips şeklinde görünür. Her yönde 30 derece açı yapan çizgisel 3d resimlere izometrik perspektif denir. Bu resimlerde daire çizimleri elips şeklinde yapılır. Aynı şekilde 7 ve 42 derce açı yapan dimetrik perspektifler içinde şablonlar hazırlanmıştır. Şablon kullanılmazsa elips çizimleri uzun zaman alır. Bunları kolay çizmek şablon kullanılır. Şekil 3’ de elips şablonu görülmektedir.
Şekil 3:Elips şablonu
4.CIVATA ve SOMUN ŞABLONU
Cıvata ve somun başlarının çizimi özellik arzeder. Anma çapına göre köşegen ölçüsü, anahtar ağzı, pahtan dolayı meydan gelen yayları kolay çizmek için şablonlar üretilmiştir. Bu şablonlarla çizim işlemleri kolaylaştırılmış ve zamandan kazanılmış olur. Hemen şunu belirtelim. Cıvata ve somunla ilgili teknik bilgilerin bilinmesi gerekir. Şekil 4’ de görülen somun resmi Şekil 5’ te görülen cıvata ve somun şablonu ile kolayca çizilir.
Şekil 4:Somun Şekil 5:Cıvata ve somun şablonu 5.YAZI ŞABLONLARI
Mürekkeple çizilmiş resimlerde yazılar yazı şablonlarıyla yazılır. Yazılar standart boyutlarda ve şekilde olması gerekir. Şablonlar, standart yazı yükseklikleri olan 2.5, 3.5, 5, 7, 10, 20 mm ölçülerinde imal edilirler.
A4 ve A3 kağıtları için yazı yüksekliği 2.5 veya 3.5 mm kullanılabilir.
A2, A1 ve A0 kağıtları için yazı yüksekliği 5 mm kullanılabilir.
Her harf yüksekliği için ayrı bir yazı şablonu oluşturulmuştur. Şablonlar üzerinde aynı harf yüksekliğinde büyük harfler, küçük harfler, rakamlar ve işaretler bulunur.
Yazı şablon takımlarında harf kalınlığına uygun özel yazı yazma uçları bulunur. Özel yazı ucu bulunmayan takımlar için ayrıca satılan mürekkepli çizim uçları kullanılır. Yazı yazma uçları kağıda dik tutularak yazılar yazılır. Şekil 6’ da yazı şablonları görülmektedir.
Şekil 6:Yazı şablonları 6.SEMBOL ŞABLONLARI
Her mesleğin kendine özel sembolleri vardır. Bu semboller bazen bir parçayı temsil eder, bazen bir işlemi temsil eder. Her meslek grubu için bu semboller bir plaka üzerinde toplanmıştır ve piyasada hazır olarak satılmaktadır. Şekil 7' de makinecilikte kullanılan sembollerin şablonu görülmektedir.
Şekil 7:Yüzey işleme işaret sembol şablonu
=”Yüzeyden talaş kaldırmak zorunlu” demektir.
=”Yüzeyden talaş kaldırılmaması zorunlu” demektir. Şekil 8’ de değişik sembol şablonları görülmektedir. 
Şekil 8:Sembol şablonlar 7.YAY ÇİZME ŞABLONLARI
Özellikle büyük yarıçaplı yayların çiziminde kullanılır. Yayların merkezi kağıt dışında olabilir. Şekil 9’ da yay çizme şablonları görülmektedir.
Şekil 9:Yay çizme şablonları
Bir açıyı ölçmeye veya çizim açı işaretlemeye yarayan araçtır. İletki de denilmektedir. Yarım daire, veya tam daire biçiminde yapılabilir. Üzerinde açıları gösteren sayılar vardır. Yarım daire 180 eşit parçaya bölünür ve her bölüntü 1 derecedir.
Ölçülecek açının köşesi açı ölçer aletinin merkez noktasına ve açının bir kenarı 0 (sıfır)’ a hizalanır. Diğer kenarın gösterdiği sayı açının değerini belirtir. Şekil 1’ de açı ölçer aletleri görülmektedir.
Şekil 1:Açı ölçer (iletki) takımları
Açıların ölçülmesinde iki birim kullanılır. Bunlar «derece» ve «radyan» dır.
Derece: Bir dairenin çevresindeki açı 360° (derece) kabul edilmiştir. Bunun dörtte biri dik açı 90° dir. Derecenin 60 da birine dakika denir ve (‘) işaretiyle gösterilir. Derecenin de 60 da birine saniye denir ve (“) işaretiyle belirtilir. İletkiler açıları derece cinsinden belirtir.
Radyan: Uzunluğu yarıçapın uzunluğuna eşit bir çember yayının, çemberin merkeziyle yaptığı açının değerine bir «radyan» denir.
1 radyan = 57° 17′ 45″ (57 derece, 17 dakika, 45 saniye)
1 radyan = 57,32° (derece)
1 derece = 0,0175 radyan
Bazı iletkilerde hem derece, hem de radyan ölçüleri bulunur. Böylece bir açı iki birimle de ölçülebilir.
Grad:Bir dairenin çevresi 400 eşit parçaya bölündüğünde, her bölüntünün merkezle yaptığı açıya 1 grad denir.
1 grad = 0.9° (derece)’ dir.
Not: İletkilerin 13. yüzyılda kullanılmaya başladığı bilinmektedir. O dönemlerde Avrupalı alet yapımcıları, astronomi gözlemlerinde kullanılmak üzere geliştirdikleri torquetum denilen aygıtta yarım daire biçimli iletki kullanıyorlardı. 1801’de ABD’li deniz albayı Joseph Huddart, gemilerin konumunu seyir haritaları üzerinde belirlemeye yarayan daha karmaşık bir iletki türü geliştirdi. Üç kollu iletki ya da konum göstergesi denen bu aygıt, dairesel bir ölçek ile buna bağlı üç koldan oluşur. Bu kollardan ortadaki sabittir, öteki ikisi ise ortadaki kolun yardımıyla istenen açıyı yapacak biçimde döndürülebilir. Denizcilerin kullandığı ve rota iletkisi olarak adlandırılır. 2.DAİRE ŞABLONU
Küçük dairelerin çizimi için hazırlanmış ve üzerinde çapları 1-36 mm arasındaki dairelerin bulunduğu plakalardır. Şablonun bir kenarında normal cetvel bulunur. Şablonla daire çizmek için kağıt üzerinde eksenlerin çizilmiş olması gerekir. Şablon üzerindeki daire bu eksenlere göre ayarlanır ve daire çizilir. Şekil 2’ de daire şablonu görülmektedir.
Şekil 2:Daire şablonu
3.ELİPS ŞABLONU
Bir silindir 30 derece eğildiği zaman daire olan tabanları elips şeklinde görünür. Her yönde 30 derece açı yapan çizgisel 3d resimlere izometrik perspektif denir. Bu resimlerde daire çizimleri elips şeklinde yapılır. Aynı şekilde 7 ve 42 derce açı yapan dimetrik perspektifler içinde şablonlar hazırlanmıştır. Şablon kullanılmazsa elips çizimleri uzun zaman alır. Bunları kolay çizmek şablon kullanılır. Şekil 3’ de elips şablonu görülmektedir.
Şekil 3:Elips şablonu
4.CIVATA ve SOMUN ŞABLONU
Cıvata ve somun başlarının çizimi özellik arzeder. Anma çapına göre köşegen ölçüsü, anahtar ağzı, pahtan dolayı meydan gelen yayları kolay çizmek için şablonlar üretilmiştir. Bu şablonlarla çizim işlemleri kolaylaştırılmış ve zamandan kazanılmış olur. Hemen şunu belirtelim. Cıvata ve somunla ilgili teknik bilgilerin bilinmesi gerekir. Şekil 4’ de görülen somun resmi Şekil 5’ te görülen cıvata ve somun şablonu ile kolayca çizilir.
Şekil 4:Somun Şekil 5:Cıvata ve somun şablonu 5.YAZI ŞABLONLARI
Mürekkeple çizilmiş resimlerde yazılar yazı şablonlarıyla yazılır. Yazılar standart boyutlarda ve şekilde olması gerekir. Şablonlar, standart yazı yükseklikleri olan 2.5, 3.5, 5, 7, 10, 20 mm ölçülerinde imal edilirler.
A4 ve A3 kağıtları için yazı yüksekliği 2.5 veya 3.5 mm kullanılabilir.
A2, A1 ve A0 kağıtları için yazı yüksekliği 5 mm kullanılabilir.
Her harf yüksekliği için ayrı bir yazı şablonu oluşturulmuştur. Şablonlar üzerinde aynı harf yüksekliğinde büyük harfler, küçük harfler, rakamlar ve işaretler bulunur.
Yazı şablon takımlarında harf kalınlığına uygun özel yazı yazma uçları bulunur. Özel yazı ucu bulunmayan takımlar için ayrıca satılan mürekkepli çizim uçları kullanılır. Yazı yazma uçları kağıda dik tutularak yazılar yazılır. Şekil 6’ da yazı şablonları görülmektedir.
Şekil 6:Yazı şablonları 6.SEMBOL ŞABLONLARI
Her mesleğin kendine özel sembolleri vardır. Bu semboller bazen bir parçayı temsil eder, bazen bir işlemi temsil eder. Her meslek grubu için bu semboller bir plaka üzerinde toplanmıştır ve piyasada hazır olarak satılmaktadır. Şekil 7' de makinecilikte kullanılan sembollerin şablonu görülmektedir.
Şekil 7:Yüzey işleme işaret sembol şablonu
=”Yüzeyden talaş kaldırmak zorunlu” demektir.=”Yüzeyden talaş kaldırılmaması zorunlu” demektir. Şekil 8’ de değişik sembol şablonları görülmektedir. Şekil 8:Sembol şablonlar 7.YAY ÇİZME ŞABLONLARI
Özellikle büyük yarıçaplı yayların çiziminde kullanılır. Yayların merkezi kağıt dışında olabilir. Şekil 9’ da yay çizme şablonları görülmektedir.
Şekil 9:Yay çizme şablonları
SPONSORLAR
