TOLERANSLARIN RESİM ÜZERİNDE GÖSTERİLMESİ
1. TOLERANSLARIN DOĞRUDAN YAZILMASI
1.Tolerans sapmaları Şekil 1’ de gösterildiği gibi önüne ± işareti konularak simetrik olarak gösterilebilir. İş parçasındaki Ø50 ölçüsü 0.15 mm eksikte yapılabilir fazlada yapılabilir. O zaman EBÖ=50.15 mm, EKÖ=49.85 mm olur.
Şekil 1:Saplamaların simetrik gösterilmesi Şekil 2:Sapmaların alt ve üst değerleri 2.Tolerans sapmaları Şekil 2’ de gösterildiği gibi sapmaların alt ve üst değerleri anma ölçüsünün sağ tarafına yazılır. İş parçasındaki Ø30 ölçüsü 0.1 mm eksik, 0.2 mm fazla yapılabilir. O zaman EBÖ=30.2 mm, EKÖ=49.9 mm olur.
3. Ölçülerin en büyük ve en küçük değerleri Şekil 3’ de gösterildiği gibi yazılır.
Şekil 3:Ölçülerin alt ve üst değerleri Şekil 4:Delik için ISO toleransları 2. TOLERANSLARIN ISO SİSTEMİNDE YAZILMASI
1. Daha önceki konularda anlatıldığı gibi ISO tolerans sistemi bir harf ve sayıdan oluşmaktadır. ISO tolerans sisteminde delikler için büyük harf kullanılır (Şekil 4). Tolerans sapma değerleri bir çizelgede belirtilir (Şekil 5).
Şekil 5:Delik için tolerans çizelgesi Şekil 6:Mil için ISO toleransları 2. ISO tolerans sisteminde miller için küçük harf kullanılır (Şekil 6). Tolerans sapma değerleri bir çizelgede belirtilir (Şekil 7). Tekrar hatırlatalım. ISO tolerans çizelgelerinde sapmalar mikron değerinde yazılmıştır. Bu değerler 1000’ e bölünerek mm’ ye dönüştürülür. Biz mikron değerleri mm’ ye dönüştürerek tolerans çizelgelerine yazdık.
Şekil 7:Mil için tolerans çizelgesi Şekil 8:Montajda tolerans 3.Montaj resimlerinde delik ve mile ait toleranslar Şekil 8’ de görüldüğü gibi aynı ölçüye yazılır. Yukarıda anlattığımız gibi sapma değerleri ISO tolerans çizelgelerinden alınır. Şekil 9’ da görüldüğü gibi hem delik hem mil sapma değerleri aynı çizelgede gösterilir.
Şekil 9:Aynı ölçüdeki delik ve mil tolerans çizelgesi 3. TOLERANSI VERİLMEYEN ÖLÇÜLERİN TOLERANSLARI
Bir parçada her ölçüye ince ve hassas tolerans verilmez. İnce ve hassas tolerans gerekli olan birkaç ölçüye verilir. Diğer kalan tüm ölçüler için kabada olsa bir tolerans değeri belirtilir. Genellikle bu toleranslara genel tolerans denir. Antete yakın bir yere “Genel Tolerans:±0.1” gibi yazıyla yazılır.
Genel tolerans anma boyutuna göre Şekil 10’ daki çizelgede belirtilen değerlerde yazılmalıdır. İşin çalışma yerine göre ince, orta, kaba serilerden biri seçilir.
Şekil 10:Genel tolerans sapma değerleri çizelgesi 4.AÇILARIN TOLERANSLARI
Açılara da tolerans verilebilir. Yukarıda anlattığımız kurallar burada da aynen geçerlidir. Açılara verilen toleranslar yine açı cinsinden olmalıdır. Ayrıca işyerinde açıları hassas ölçebilecek ölçü aletlerinin bulunması gerekir. Ölçü aleti yoksa tolerans vermenin bir manası yoktur.
1. Şekil 11’ de gösterildiği gibi açılara simetrik tolerans verilebilir. Şekil 12’ de gösterildiği gibi açılı yerlere alt ve üst açı değerleri yazılabilir.
Şekil 11:Açılara simetrik tolerans Şekil 12:Açıda alt ve üst değerler 2. Şekil 13’ de gösterildiği gibi açı sapma değerleri derece ve dakika cinsinden yazılabilir. Şekil 14’ de gösterildiği gibi hassas olmayan kaba açılarda tolerans verilmeyebilir.
Şekil 13:Açılarda alt ve üst sapmalar Şekil 14:Tolerans verilmemiş açı
5. ISO KALİTELERİ ve UYGULAMA ALANLARI
1.Tolerans sapmaları Şekil 1’ de gösterildiği gibi önüne ± işareti konularak simetrik olarak gösterilebilir. İş parçasındaki Ø50 ölçüsü 0.15 mm eksikte yapılabilir fazlada yapılabilir. O zaman EBÖ=50.15 mm, EKÖ=49.85 mm olur.
Şekil 1:Saplamaların simetrik gösterilmesi Şekil 2:Sapmaların alt ve üst değerleri 2.Tolerans sapmaları Şekil 2’ de gösterildiği gibi sapmaların alt ve üst değerleri anma ölçüsünün sağ tarafına yazılır. İş parçasındaki Ø30 ölçüsü 0.1 mm eksik, 0.2 mm fazla yapılabilir. O zaman EBÖ=30.2 mm, EKÖ=49.9 mm olur.
3. Ölçülerin en büyük ve en küçük değerleri Şekil 3’ de gösterildiği gibi yazılır.
Şekil 3:Ölçülerin alt ve üst değerleri Şekil 4:Delik için ISO toleransları 2. TOLERANSLARIN ISO SİSTEMİNDE YAZILMASI
1. Daha önceki konularda anlatıldığı gibi ISO tolerans sistemi bir harf ve sayıdan oluşmaktadır. ISO tolerans sisteminde delikler için büyük harf kullanılır (Şekil 4). Tolerans sapma değerleri bir çizelgede belirtilir (Şekil 5).
Şekil 5:Delik için tolerans çizelgesi Şekil 6:Mil için ISO toleransları 2. ISO tolerans sisteminde miller için küçük harf kullanılır (Şekil 6). Tolerans sapma değerleri bir çizelgede belirtilir (Şekil 7). Tekrar hatırlatalım. ISO tolerans çizelgelerinde sapmalar mikron değerinde yazılmıştır. Bu değerler 1000’ e bölünerek mm’ ye dönüştürülür. Biz mikron değerleri mm’ ye dönüştürerek tolerans çizelgelerine yazdık.
Şekil 7:Mil için tolerans çizelgesi Şekil 8:Montajda tolerans 3.Montaj resimlerinde delik ve mile ait toleranslar Şekil 8’ de görüldüğü gibi aynı ölçüye yazılır. Yukarıda anlattığımız gibi sapma değerleri ISO tolerans çizelgelerinden alınır. Şekil 9’ da görüldüğü gibi hem delik hem mil sapma değerleri aynı çizelgede gösterilir.
Şekil 9:Aynı ölçüdeki delik ve mil tolerans çizelgesi 3. TOLERANSI VERİLMEYEN ÖLÇÜLERİN TOLERANSLARI
Bir parçada her ölçüye ince ve hassas tolerans verilmez. İnce ve hassas tolerans gerekli olan birkaç ölçüye verilir. Diğer kalan tüm ölçüler için kabada olsa bir tolerans değeri belirtilir. Genellikle bu toleranslara genel tolerans denir. Antete yakın bir yere “Genel Tolerans:±0.1” gibi yazıyla yazılır.
Genel tolerans anma boyutuna göre Şekil 10’ daki çizelgede belirtilen değerlerde yazılmalıdır. İşin çalışma yerine göre ince, orta, kaba serilerden biri seçilir.
Şekil 10:Genel tolerans sapma değerleri çizelgesi 4.AÇILARIN TOLERANSLARI
Açılara da tolerans verilebilir. Yukarıda anlattığımız kurallar burada da aynen geçerlidir. Açılara verilen toleranslar yine açı cinsinden olmalıdır. Ayrıca işyerinde açıları hassas ölçebilecek ölçü aletlerinin bulunması gerekir. Ölçü aleti yoksa tolerans vermenin bir manası yoktur.
1. Şekil 11’ de gösterildiği gibi açılara simetrik tolerans verilebilir. Şekil 12’ de gösterildiği gibi açılı yerlere alt ve üst açı değerleri yazılabilir.
Şekil 11:Açılara simetrik tolerans Şekil 12:Açıda alt ve üst değerler 2. Şekil 13’ de gösterildiği gibi açı sapma değerleri derece ve dakika cinsinden yazılabilir. Şekil 14’ de gösterildiği gibi hassas olmayan kaba açılarda tolerans verilmeyebilir.
Şekil 13:Açılarda alt ve üst sapmalar Şekil 14:Tolerans verilmemiş açı
5. ISO KALİTELERİ ve UYGULAMA ALANLARI
| ISO KALİTESİ | UYGULAMA ALANLARI |
|---|---|
| 1 | Ölçme çubukları. |
| 2 | Yüksek kalite ölçme aletleri. |
| 3 | İyi kalite ölçme aletleri. |
| 4 | Orta kalite ölçme aletleri. |
| 5 | Rulmanlı yataklar, leblenmiş motor parçaları, elmasla delik delme, ince taşlama. |
| 6 | Taşlama, broşlama. |
| 7 | Yüksek kalite tornalama, broşlama. |
| 8 | Tornalama, delik delme, rayba çekme, otomatik torna tezgahı ile işleme. |
| 9 | Yatay ve düşey delme tezgahları ile delme. |
| 10 | Frezeleme, planyalama, ekstrüzyon. |
| 11 | Delme, kaba tornalama ve delme, boru çekme. |
| 12 | Preslenmiş parçalar, çekme boru. |
| 13 | Preslenmiş parçalar, çekme boru. |
| 14 | Kalıpta döküm. |
| 15 | Saç presleme. |
| 16 | Adi döküm, alev kesmesi. |
SPONSORLAR
