"SİLİNDİRİK DÜZ DİŞLİ ÇARK"

    1.TAVSİYE EDİLEN KOMUTLAR
    Silindirik yüzeylere özel profilli ve eksene paralel  dişler açılmış dişli çarklara silindirik düz dişli çarklar denir. Modülü m=8, diş sayısı z=15, bölüm dairesi çapı d=120 mm, diş üstü çapı da=136 mm, diş dibi çapı df=101.34 mm, temel daire çapı dt=118 mm ve adımı p=25.12 mm olan düz dişli çarkın (Şekil 1) katı model resmini çizebilmek için tavsiye edilen komutların listesi aşağıya çıkarılmıştır:
    ♦ Çizgi (Lıne),  Merkez Çizgisi (Centerlıne),  Daire (Circle), 
    ♦ Ekstrüzyon İle Katı Oluşturma (Extruded Boss / Base),
    ♦ Dikdörtgen (Rectangle), Budama (Trım),
    ♦ Ölçülendirme (Dımensıon),  Aynalama (Mırror),  Öteleme (Offset).
    ♦ Dairesel Çizim Çoğaltma (Cırcular  Sketch  Pattern),

                            Şekil 1:Katı modeli çizilecek “Silindirik Düz Dişli Çark”

    Not: Dişli çarklar özellikleri olan makine elemanlarıdır. Çizimlerin bilinçli ve doğru yapılması için teknik özelliklerinin ve hesaplamalarının bilinmesi gerekir. Bu çizimdeki amacımız diş profillerinin gerçeğe uygun çizimlerinin yapılmasını anlatmaktır.

    2. EKSEN ÇİZGİLERİ ve ÇAP DAİRELERİNİN ÇİZİLMESİ
    Eksen ve çap çizgilerinin çizilmesi için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
    1. Çizime başlamadan önce Yeni (New) komutuyla boş bir çizim sayfası açılır ve Farklı Kaydet (Save As) komutuyla Silindirik Düz Dişli Çark isminde bilgisayarın sabit diskine (HD) kaydedilir. Çizim yapıldıkça son değişikliklerin kaydedilmesi için ara sıra Kaydet (Save)  komut düğmesine tıklanmalıdır.
    2. Çizim düzlemi olarak Ön Düzlem (Front Plane) seçilir. Ekranın orjininden geçecek şekilde Merkez Çizgisi (Centerline) komutuyla yatay ve düşey eksenler çizilir. Bölüm Dairesi Çapı’ da eksen çizgisi olarak daire komutuyla çizilir (Şekil 2).
    3. Diş üstü çapı (da), diş dibi çapı (df) ve temel daire çapı (dt) Daire (Circle) komutuyla tam daire olarak çizilirler (Şekil 3). Burada temel daire çapı diş profili çiziminde kullanılır.

 
                Şekil 2:Eksenler                                 Şekil 3:Çap daireleri

    3.DİŞ PROFİLİNİN ÇİZİMİ
    Diş profilinin çizimi için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
    1. Adım bir diş dolusu ile bir diş boşluğundan meydana gelir. Her ikisinin ölçüsü bölüm dairesi çapı üzerinde eşittir. Burada diş dolusu çizildiğinde diş boşluğu otomatik olarak oluşacaktır. Diş dolusu dikey eksen üzerinde çizileceğinden  adım ölçüsünün yarısı p/2=25.12 / 2= 12.56 mm olup dikey eksenin iki tarafına eşit olarak alınacaktır. Bunun için Objeleri Ötele (Offset Entities)  komutu kullanılacaktır. Adımın yarısının yarısı dikey eksenin sol tarafına  6.28 mm ötelenir (Şekil 4).

 
                 Şekil 4:Adımın yarısının yarısı                         Şekil 5:Yardımcı daire

    2. Diş profil eğrisinin yarıçapı R=m x b = 8 x 2.82 = 22.56 mm bulunur. Formüldeki b değeri diş faktörüdür ve çizelgeden alınır.
    3. Bölüm dairesi üzerindeki 1 numaralı noktadaki iki eksenin kesim yeri merkez kabul edilerek yarıçapı 22.56 mm (Ø44,92) olan bir yardımcı daire çizilir. Bu dairenin temel daireyi kestiği 2 numaralı nokta diş
profil eğrisinin merkezi olur (Şekil 5).
    4. 2 numaralı noktadaki, temel daire ile yardımcı dairenin kesim yeri merkez kabul edilerek aynı çaplı ikinci daire  (kırmızı renkli) çizilir (Şekil 6). Diş profil eğrisi bu dairenin üzerinde olacaktır.
    5.Yardımcı daire ve yardımcı eksen silinir. Objeleri Buda (Trim Entities) komutuyla, ikinci dairenin, diş üstü ve temel daire çapları daireleri arasında kalan kısmın dışında kalan kısım budanır (Şekil 7).

   
               Şekil 6: Aynı çaplı ikinci daire                      Şekil 7:Diş profil eğrisi

    8. Şekil 8’ de görüldüğü gibi, Çizgi (Line) komutuyla 1 numaralı nokta ile merkez birleştirilir.
    9. Objeleri Buda (Trim Entities) komutuyla, doğrunun diş dibinden aşağıda kalan kısım budanır ve Objeleri Aynala (Mirror Entities) komutuyla dikey eksenin sağ tarafına simetriği alınır (Şekil 9).
    10.Temel daire silinir ve diş dibine Radyus Çiz  komutuyla yaklaşık R=1.5 mm yarıçapında yuvarlatma yapılır. Diş üstü çapının fazla kısımları ve diş dibi çapı Şekil 10’ da görüldüğü gibi budanır.

   
         Şekil 8:Doğru                          Şekil 9:Profil çizgileri       Şekil 10:Diş profili    

    4.DİŞ PROFİLİN ÇEVREYE KOPYALANMASI
    Diş profilini çevreye kopyalamak için aşağıdaki işlem sırası uygulanır:
    1. Dairesel Çizim Çoğaltma (Circular Sketch Pattern)  komut düğmesine tıklanır.
    2.Ekranın sol tarafında Dairesel Çoğaltma (Circular  Pattern)  isimli özellik yöneticisi görüntülenir (Şekil 11).
    3. Özellik yöneticisindeki Parametreler bölümünde aşağıdaki düzenlemeler yapılır:
       ♦ Çizim Orjini  boşluğuna tıklanır ve ekrandan iki eksenin kesim yeri yakalanarak tıklanır.   
       ♦​ Aralama Açısı (Angle)  kısmına 360 derece değeri girilir.
       ♦​ Eşit aralık onay kutusu işaretlenir.
       ♦​ Örnek Sayısı   kısmına 15 değeri girilir.
    4. Özellik yöneticisindeki Çoğaltılacak Objeler bölümündeki boşluğa tıklanır ve diş profilinin tüm elemanları seçilir. Bir önizleme görüntülenir.

                                Şekil 11:”Dairesel Çoğaltma” özellik yöneticisi

    5.Tamam  düğmesine tıklanarak diş profili çevreye 15 adet kopyalanır (Şekil 12).
    6. Objeleri Buda (Trim Entities) komutuyla diş dibi çapındaki fazlalıklar budanır ve diş profillerine son şekil verilir (Şekil 13).

  
               Şekil 12:Dairesel kopyalama                     Şekil 13:Diş profillerin son durumu

    5.DİŞLİ KATI MODELİNİ OLUŞTURMA
    Dişli katı modelini oluşturmak için aşağıdaki işlemler uygulanır:
    1.Ekstrüzyon İle Katı Oluşturma (Extruded Boss/Base) komutu çalıştırılır ve 45 mm yükseklik verilerek katı model oluşturulur (Şekil 14).

 
                Şekil 14:Katı model                   Şekil 15:Silindirik Düz Dişli Çark

    2. Daha önceki uygulamalarda anlatıldığı gibi dişli çarka Ø40 mm mil deliği ve 10 mm genişliğinde kama kanalı açılır.
    3. Pah (Chamfer) komutuyla dişlerin kenarlarına 2x45º ölçüsünde pah kırılır ve dişli çizimi tamamlanır (Şekil 15). Bu çizimdeki amacımız dişli profillerinin çizimi idi. Dişli çarka girinti ve çıkıntılar ilave edilebilir.